Nhớ mùi hương nước mắm

Có lẽ không nơi nào trên đất nước có mùi hương nước mắm rất riêng như nước mắm Phan Thiết. Chính mùi hương nồng nàn vị biển làm xao xuyến lòng người dân xứ Phan sinh sống xa quê. Hàng năm, cứ vào mùa cá chượp chín, chúng tôi nghe trong làn gió thoảng nồng nàn mùi hương nước mắm thân thương.

Khi trời bắt đầu sa mưa, khoảng cuối tháng 4 âm lịch, Phan Thiết vào mùa cá nam. Những chiếc ghe mành chà được đóng theo kiểu Thái Lan dài 15 – 20m chở cá khẳm mũi tấp nập cập bến Cồn Chà, bến Bình Hưng dọc chân cầu Trần Hưng Đạo. Vào thời điểm này, nhịp sống của cư dân các làng biển trở nên sôi động. Cá được chuyển xuống xuồng bơi cặp sát bờ chuyển lên xe lam chở về các thùng lều. Cá nục tươi xanh lấp lánh ánh bạc cũng được đổ thành đống cao có ngọn ven sông Cà Ty. Các nhà hàm hộ thuê người lao động gồng gánh về nhà lều. Cá nục rơi rớt trắng theo các ngã đường, lũ trẻ con chúng tôi ngày ấy đi lượm cá rớt về đủ ăn cho cả nhà trong vài ba ngày. Cá nục mùa nam bụng đầy ruốc béo ngậy, khi kho lên mỡ đóng váng vàng rực quanh nồi.

Cá được đổ vô thùng lều làm bằng gỗ cao quá tầm tay với của người lớn. Cá chượp theo tỉ lệ thông thường 3 cá trộn đều 1 muối. Trên miệng lều giằng đá ba-lon cho chặt phần cá, nước chượp nổi lên trên. Sau thời gian ủ trong lều, cá bắt đầu chín dậy mùi thơm hấp dẫn. Khách viễn phương có thể chưa quen với mùi mắm chín nhưng đối với người dân Phan Thiết đây là mùi hương  thân thuộc. Trước đây, hương mắm chín lan tỏa khắp các làng biển Phan Thiết, từ Phú Hài vô Thanh Hải tới Bình Hưng, Đức Thắng, Đức Nghĩa… Gần một năm “nằm lều” cá nục phân hủy cho ra dòng nước mắm đậm đà hương vị riêng có của vùng biển Phan Thiết. Nước mắm có vị ngọt của cá, thơm hương của cá, vàng ong sắc cá. Nước mắm Phan Thiết được các nhà hàm hộ vô tỉn chở bằng đường biển tiêu thụ khắp các tỉnh trong cả nước.

Thiên nhiên ưu đãi ban cho ngư trường Bình Thuận có lượng cá nục, cá cơm dồi dào làm nên dòng nước mắm Phan Thiết đặc biệt thơm ngon nổi tiếng. Không riêng các nhà lều muối mỗi năm vài ba trăm tấn cá, nhiều người dân Phan Thiết cũng biết làm nước mắm. Mỗi nhà thường muối 50 – 70 kg cá trong những chiếc khạp sành vừa đủ dùng cho gia đình vừa gởi biếu làm quà cho bà con ở vùng nông thôn ăn lấy thảo. Có lẽ vì sinh trưởng ở miền đất nồng nàn mùi hương nước mắm nên bạn bè các tỉnh thường gọi người quê quán Phan Thiết là dân “nước mắm”. Tôi lấy làm tự hào với cách gọi này bởi lẽ nó gần gũi với con dân vùng đất có nghề làm nước mắm truyền thống trên 300 năm; một dòng sản phẩm danh tiếng không thể thiếu trong mỗi bữa ăn của người dân Việt
Mấy chục năm sinh sống xa quê, mỗi độ nghe tin Phan Thiết vào vụ cá nam, tôi thường nhớ về hình ảnh bến Cồn Chà, bến Bình Hưng tấp nập ghe thuyền đầy ắp cá nục mành chà tươi. Từng đoàn người gồng gánh cá về nhà lều chuẩn bị cho một mùa mắm mới. Hương vị ngọt ngào riêng có của nước mắm Phan Thiết luôn thấm đẫm nuôi lớn tâm hồn tôi, tâm hồn của một người con suốt thời niên thiếu gắn bó với những mùa cá chượp quê hương!

 Thái Ngọc Sơn
Baobinhthuan.com.vn